Tết Đoan Ngọ, hay còn gọi là Tết diệt sâu bọ, Tết nửa năm, là một trong những ngày lễ cổ truyền quan trọng của người Việt Nam. Ngày lễ này được tổ chức vào ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch hằng năm, là thời điểm giữa mùa hè, khi tiết trời nóng bức, nhiều loại côn trùng, sâu bọ phát triển, gây hại cho mùa màng và sức khỏe con người.
Vậy nguồn gốc và ý nghĩa của Tết Đoan Ngọ là gì? Và có những điều thú vị nào về ngày lễ này mà bạn chưa biết? Hãy cùng Sala Garden tìm hiểu trong bài viết dưới đây nhé!
1. Tết Đoan Ngọ là ngày gì?
Tết Đoan Ngọ còn gọi là Tết Đoan Dương, là một ngày Tết truyền thống tại một số quốc gia Đông Á, trong đó có Việt Nam. Tết này diễn ra vào ngày mùng 5 tháng 5 Âm lịch, khi tiết Hạ chí bắt đầu.
Tên gọi “Đoan Ngọ” có nghĩa là “mở đầu giữa trưa”. “Đoan” là mở đầu, “Ngọ” là giữa trưa, “Dương” là mặt trời. Vì vậy, có thể hiểu Tết Đoan Ngọ là ngày bắt đầu lúc mặt trời đang thịnh.
Ở Việt Nam, Tết Đoan Ngọ còn được gọi là “Tết giết sâu bọ”. Theo quan niệm dân gian, đây là thời điểm sâu bọ phát triển mạnh, gây hại cho cây trồng và sức khỏe con người. Vì vậy, người Việt có tục ăn các món ăn có tính sát trùng như bánh tro, chè hạt sen, rượu nếp,… để xua đuổi sâu bọ và bảo vệ sức khỏe.
Tết Đoan Ngọ 2024 sẽ rơi vào thứ Hai ngày 10 tháng 6 năm 2024.
2. Nguồn gốc ngày Tết Đoan Ngọ
Tết Đoan Ngọ là một trong những ngày lễ quan trọng của người Việt Nam, diễn ra vào mùng 5 tháng 5 Âm lịch hàng năm. Theo truyền thuyết, nguồn gốc của ngày Tết này bắt nguồn từ câu chuyện về vị thần nông Khuất Nguyên.
Tương truyền, Khuất Nguyên là một vị quan nước Sở, nổi tiếng là người tài giỏi, yêu nước. Tuy nhiên, ông lại bị vua Hoài Vương nghi ngờ, giáng chức và đày đi xa. Quá đau buồn, Khuất Nguyên đã gieo mình xuống sông Mịch La tự vẫn.
Vào ngày ông mất, trời đất oi bức, sâu bọ hoành hành, phá hoại mùa màng. Người dân vô cùng lo lắng, không biết làm thế nào để giải quyết. Bỗng nhiên, có một ông lão xuất hiện, tự xưng là Đôi Truân, dạy cho mọi người cách trừ sâu bọ.
Theo lời ông lão, mỗi nhà nên chuẩn bị một mâm cỗ cúng đơn giản gồm bánh gio, trái cây, rượu, sau đó ra ngoài vận động thể dục. Mọi người làm theo lời ông thì chỉ một lúc sau, sâu bọ đàn lũ té ngã, chết rã rượi.
Để tưởng nhớ công ơn của ông lão, người dân đã đặt tên cho ngày này là Tết Đoan Ngọ, nghĩa là “tết giết sâu bọ”. Ngoài ra, ngày này còn được gọi là Tết Đoan Dương, nghĩa là “tết bắt đầu của ngày dài”.
Tết Đoan Ngọ không chỉ là một ngày lễ để trừ sâu bọ, mà còn là dịp để người dân bày tỏ lòng biết ơn với thần nông, cầu mong một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.
3. Ý nghĩa ngày Tết Đoan Ngọ
Tết Đoan Ngọ là một trong những ngày Tết cổ truyền của người Việt Nam, được tổ chức vào ngày mùng 5 tháng 5 Âm lịch. Tết Đoan Ngọ có nhiều ý nghĩa khác nhau, trong đó nổi bật nhất là 2 ý nghĩa sau:
- Ý nghĩa diệt trừ sâu bọ: Theo quan niệm dân gian, ngày Tết Đoan Ngọ là thời điểm sâu bọ, côn trùng phát triển mạnh mẽ nhất. Vì vậy, người dân thường ăn hoa quả, rượu nếp vào ngày này để diệt trừ sâu bọ, bảo vệ mùa màng.
- Ý nghĩa cầu mong sức khỏe: Người dân quan niệm rằng, vào ngày Tết Đoan Ngọ, cơ thể con người thường có nhiều độc tố. Vì vậy, việc ăn hoa quả, rượu nếp, bánh tro… sẽ giúp giải độc, thanh lọc cơ thể, bảo vệ sức khỏe.
Ngày nay, ý nghĩa của Tết Đoan Ngọ đã được phát triển thêm nhiều khía cạnh. Tết Đoan Ngọ không chỉ là dịp để người dân diệt trừ sâu bọ, cầu mong sức khỏe, mà còn là dịp để mọi người sum họp, đoàn viên, thể hiện tình yêu thương, gắn bó với gia đình, bạn bè.
4. Các hoạt động ngày Tết Đoan Ngọ tại Việt Nam
Tết Đoan Ngọ là một trong những ngày Tết lớn nhất trong năm của người Việt Nam, chỉ sau Tết Nguyên Đán. Đây là dịp để mọi người sum họp, quây quần bên gia đình và thực hiện các nghi thức truyền thống để cầu an, diệt sâu bọ và xua đuổi tà ma.
4.1 Ăn bánh tro, chè hạt sen, trái cây và rượu nếp
Sáng sớm ngày Tết Đoan Ngọ, người Việt Nam thường ăn bánh tro, chè hạt sen, trái cây và rượu nếp. Bánh tro được làm từ gạo nếp, lá dong và mật mía, có vị ngọt, bùi, thơm ngon. Chè hạt sen có vị ngọt thanh, mát, giúp giải nhiệt trong ngày hè. Trái cây là nguồn cung cấp vitamin và khoáng chất dồi dào, giúp tăng cường sức khỏe. Rượu nếp có tác dụng diệt sâu bọ, tiêu độc.
Cúng lễ
Vào ngày Tết Đoan Ngọ, mọi người thường làm mâm cúng gia tiên để cầu an, cầu sức khỏe cho cả gia đình. Mâm cúng thường có bánh tro, chè hạt sen, trái cây, rượu nếp, xôi, gà luộc,…
4.2 Tắm nước lá mùi
Nhiều người Việt Nam quan niệm rằng, tắm nước lá mùi vào ngày Tết Đoan Ngọ sẽ giúp phòng bệnh, tẩy trừ sâu bọ. Lá mùi có tính kháng khuẩn, kháng viêm, giúp làm sạch da và xua đuổi tà ma.
4.3 Tắm biển
Tại các vùng ven biển, người dân thường đi tắm biển đúng giờ Ngọ trong ngày Tết Đoan Ngọ. Theo quan niệm dân gian, giờ Ngọ là thời điểm dương khí mạnh nhất trong ngày, giúp xua đuổi tà ma và mang lại may mắn cho mọi người.
4.4 Hái lá thuốc
Theo quan niệm dân gian, những cây lá hái trong ngày này có tác dụng chữa bệnh rất tốt. Vì vậy, các thầy thuốc thường lên núi hái thuốc vào ngày Tết Đoan Ngọ.
4.5 Xông lá
Những người bị cảm cúm thường dùng 5 loại lá bạch đàn, xương rồng, ngũ trảo, lá dâu tằm và sả nấu nước xông để bớt bệnh.
5. Phong tục cúng Tết Đoan Ngọ
Phong tục cúng Tết Đoan Ngọ của người Việt Nam gồm 2 phần chính:
5.1 Lễ cúng gia tiên
Mâm cúng gia tiên thường được làm chay. Các món ăn trên mâm cúng bao gồm:
- Một mâm cơm chay
- Các loại bánh chay, xôi chay
- Mâm hoa quả ngũ sắc có đủ năm vị: cay, chua, đắng, mặn, ngọt
- 9 bông hoa đồng tiền đỏ cài lên mâm hoa quả
- Ba chén rượu ba màu trắng, đỏ, vàng, trong rượu có pha một chút hùng hoàng
- Ba chén nước trà ba hương vị khác nhau, cùng vàng thuyền, vàng thỏi, vàng lá
- Có thể mua một chút tiền âm phủ
5.2 Lễ cầu xin Ngọc Hoàng Đại Đế và Thần Tiên
Lễ cầu xin Ngọc Hoàng Đại Đế và Thần Tiên thường được làm mặn. Mâm cúng bao gồm:
- Bàn lễ trải một tấm vải đỏ rộng
- Các loại bánh chay, một mâm xôi
- Mâm hoa quả ngũ sắc có đủ năm vị: cay, chua, đắng, mặn, ngọt
- 9 bông hoa đồng tiền đỏ cài lên mâm hoa quả
- 5 chén rượu năm màu trắng, đỏ, vàng, xanh, đen. Trong rượu có pha một chút hùng hoàng
- 5 chén nước trà năm hương vị khác nhau, cùng vàng thuyền, vàng thỏi, vàng lá
- Một chiếc lọng đỏ có viền vàng
6. Kiêng kỵ trong ngày Tết Đoan Ngọ
Tết Đoan Ngọ là một trong những ngày lễ truyền thống quan trọng của người Việt Nam. Trong ngày này, mọi người thường có những nghi thức đặc biệt để cầu mong sức khỏe, bình an và may mắn. Bên cạnh những nghi thức này, cũng có một số điều kiêng kỵ mà mọi người cần lưu ý để tránh gặp phải những điều không may.
6.1 Không soi gương sau nửa đêm
Theo quan niệm dân gian, sau 12h đêm ngày 5/5 âm lịch, âm khí hoạt động mạnh mẽ. Nếu soi gương hay chụp ảnh vào thời điểm này sẽ dễ dẫn dụ tà khí, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và có thể xảy ra những hiện tượng khó lý giải.
6.2 Tránh dừng chân nơi âm u
Vào ngày Tết Đoan Ngọ, mọi người thường đi chúc Tết, đi chơi,… Vì vậy, khi ra khỏi nhà, cần lưu ý tránh dừng chân ở những nơi âm u, thiếu sáng, nhiều tà khí như nghĩa trang, bệnh viện, nhà tang lễ,… Những nơi này có thể chứa mầm bệnh, ảnh hưởng đến sức khỏe.
6.3 Tránh làm rơi hay mất tiền
Vào ngày Tết Đoan Ngọ, mọi người thường mua sắm, chuẩn bị lễ vật cúng. Vì vậy, cần chú ý cẩn thận khi cầm tiền, tránh làm rơi, mất. Theo quan niệm dân gian, việc mất tiền vào ngày này được xem là tự đánh rơi tài lộc, khiến vận may đi xuống.
6.4 Kiêng để dép lộn xộn
Trong tiếng Hán, “giày dép” đồng âm với “tà khí”. Nếu để dép lộn xộn sẽ dễ chiêu dụ tà khí, ảnh hưởng đến đường tài lộc và tình duyên. Vì vậy, cần chú ý sắp xếp giày dép gọn gàng, ngăn nắp.
7. Kết luận
Tết Đoan Ngọ là một ngày lễ truyền thống quan trọng của người Việt, mang ý nghĩa sâu sắc về văn hóa và tín ngưỡng. Bên cạnh những điều đã quá quen thuộc, Tết Đoan Ngọ còn có những nét văn hóa đặc sắc mà không phải ai cũng biết. Hy vọng bài viết trên đã cung cấp cho bạn những thông tin thú vị về ngày lễ này.
Đừng quên thường xuyên ghé thăm Sala Garden để cập nhật thêm nhiều thông tin bổ ích khác nhé. Chúc bạn có một Tết Đoan Ngọ vui vẻ và ý nghĩa!
